İşte Türkiye'nin elindeki 'Kudüs' tapusu!

Türkiye'nin arşivlerinde Kudüs'e ait tapular bulunuyor. Toplam 47 zabıt kayıt defterinde 171 bin 306 tapu kaydı var. Bunun 133 bin 365'i özel mülkiyete, 37 bin 671'i ise vakıflara ait. CNN TÜRK Muhabiri Doğa Başak Öztürk, tapuları uzman konuğuyla birlikte detayları aktardı. 1516'da Yavuz Sultan Selim'in fethiyle Osmanlı idaresine geçen ve yaklaşık 400 yıl Türk yönetiminde kalan Kudüs'ün önemi yeniden gündeme geldi. Kudüs'e ilişkin Osmanlı döneminden kalma 170.000 tapu kaydı bulunuyor. Eski Yazı Uzmanı Hakkı Şahin'in ifadeleri şöyle: Üç kıta üzerinde oldukça geniş bir coğrafyada hâkimiyet kuran Osmanlı Devleti, birçok milleti ve inancı bünyesinde barındırmış; resmi evrakın muhafazasına, bugünkü tabirle arşivciliğe büyük önem vermiştir.

Bu belgelerin tutulduğu ve muhafaza edildiği en önemli arşivlerden biri de Tapu ve Kadastro Genel Müdürlüğü arşividir. Osmanlı'dan devraldığımız bu zengin tarihi miras, sadece Türkiye için değil; Osmanlı Devleti'nin yıkılmasından sonra aynı topraklarda devlet kurmuş birçok milletin milli ve ortak tarihinin tespiti ve yazımında başvurulabilecek en önemli kaynaklardandır. Osmanlı hudutları dâhilindeki tüm bölgelerde arazi, nüfus, yetiştirilen hayvan ve ürünlerin çeşit ve miktarları ile gelirlerini kayıt altına alarak tapu tahrir defteri oluşturdu. Yani bunlar mülkiyet öncesi döneme aittir. Defterimiz Kudüs'e ait efkâf defteridir.

Kudüs'e ait arşivimizde askeri, idari ve mali konuları kapsayan, 1562 yılından itibaren başlayan 9 adet tahrir defteri vardır. Bu tahrir defterlerinden biri olan Kudüs efkâf defteri 1562 tarihlidir ve burada 144 vakfın isimleri, gelirleri ve giderleri kayıt altına alınmıştır. ŞAHSİ KAYITLAR BULUNUYOR MU? Şahsi kayıtlar da bulunuyor. Osmanlı'da mülkiyet daha sonraki dönemde başlıyor. 1839 Tanzimat Fermanı'nın etkisiyle mülkiyet hakkı tanınıyor ve taşınmazlar kayıt altına alınıyor. Hak sahiplerine de tuğralı tapu senedi veriliyor. Bu görevi yerine getirmekle de Defterhane-i Âmire Kalemi yetkili kılınıyor. Bu defterler iki nüsha olarak oluşturuluyor. Oluşturulan bir nüsha işlemin yapıldığı mahalle biriminde kalıyor.

Diğer nüsha ise merkeze, defterhaneye gönderiliyor. Mahalledeki kayda bir zarar gelirse — doğal afet, yangın, sel gibi — o zaman merkezden çoğaltılıp ilgili yere tekrar gönderiliyor. BU KAYITLARIN DİJİTAL ORTAMA AKTARILMASI SÖZ KONUSU MU? Arşiv standartlarına göre bir koruma sağlıyoruz. Ancak biz bu belgeleri gelecek nesillere aktarmak amacıyla 2005 yılında bir proje başlattık: TARİVS Projesi. Bu proje kapsamında yurt dışına ait zabıt kayıt defterlerinin ve tahrir defterlerinin dijital görüntüsünü aldık. Özel mülkiyete ilişkin kayıtların da transkripsiyonunu yaptık. Şu anda bilgisayar ortamında isme göre sorgulama yapılabiliyor. Bu defterlerde özel mülkiyet kayıtları var ve malike ilişkin bilgiler mevcut. Taşınmazın bulunduğu il, ilçe, köy; taşınmazın hududu, mevkii, miktarı; nasıl elde edildiği ve kimin adına tescil edildiği gibi tüm bilgiler burada yer alıyor. DEFTERLERİN İÇERİĞİ NE? Bu zabıt defteridir. Biraz önce bahsettiğim özel mülkiyete ilişkin tutulmuş defterlerdir. Burada taşınmaz ve malike ilişkin bilgiler yer alır. Taşınmazın bulunduğu köy, hududu, miktarı ve kimin adına tescil edildiği yazılıdır. Malik isimleri baba adıyla birlikte kayıt edilmiştir.

ULUSLARARASI HUKUKTA BİR GEÇERLİLİĞİ VAR MI? Bunlar devletin resmi belgeleridir, aynı zamanda birer hazine niteliğindedir. Elbette hukuki delil olarak kullanılabilirler. TÜRKİYE'DE BULUNMALARININ KUDÜS KENTİ İÇİN ÖNEMİ NEDİR? Bizim arşivimizde sadece Kudüs'e ya da Filistin'e ait kayıtlar yok. Tarihi bağımız olan 26 ülkenin kayıtları burada yer alıyor. Yani Osmanlı bakiyesi olan devletler. Bunların 14’ü Avrupa kıtasında, 11’i Asya’da ve biri Kuzey Afrika’da olmak üzere toplam 26 ülkenin kayıtları mevcut. Bu ülkelere arşiv desteği sağlıyoruz. Bu defterler iki nüsha olarak oluşturulmuş. Birisi mahallinde, diğeri merkezde. Merkezdeki defterler günümüze kadar intikal etmiş durumda. Ancak mahalledeki defterler o kadar şanslı değil; günümüze kadar ulaşamayanlar çok. Bizdeki defterlerin tamamı ise hâlâ korunmaya devam ediyor.